Hoe kom je bij het beharen van strijkstokken. Waar komt dit ambacht vandaan?
Ik speel viool. Beroepsmatig.
Ik merkte onder andere verschil in toon als een stok anders behaard werd. Als ik naar twee verschillende mensen was geweest om mijn stok te laten beharen, klonk het vaak anders. Dus de hoeveelheid haar en het soort haar, hoe strak de beharing is gedaan en hoe netjes de haren naast elkaar liggen, bleek allemaal van invloed op de klank.
Daarbij kwam dat er soms ook een veel te lange wachttijd was. Dat bij elkaar deed me besluiten zelf te gaan beharen.
Jan van der Elst, een bevriend vioolbouwer, heeft mij de beginselen van het strijkstokbeharen geleerd en me meegenomen naar Walter Mettal, strijkstokkenmaker in Duitsland. Door ontzettend veel te oefenen kreeg ik het al snel in de vingers. Ook van Walter Mettal heb ik een hoop opgestoken over het beharen van een stok.
 |
Laten mensen hun viool of cello of basstok niet liever bij een vioolbouwer beharen?
Als vaste klant waarschijnlijk wel, maar mijn ervaring is dat met name de wachttijden te lang zijn. En dat het beharen voor een vioolbouwer vaak bijzaak is, echt een andere discipline dan nieuwbouw van instrumenten.
Jan van der Elst bijvoorbeeld, heeft vaak te weinig tijd voor het beharen en stuurt die klanten door naar een specialist. En in dit geval ben ik dat. Het is een prettige en inmiddels duurzame samenwerking. Ik heb over het algemeen niets anders dan zeer tevreden klanten. Mensen komen altijd weer bij mij terug als ze eenmaal bij mij langs geweest zijn met hun stok.
Waar kom je vandaan? Hoe kan iemand zomaar opeens instrumenten gaan bouwen?
Alle instrumenten die ik bespeelde heb ik altijd naar mijn eigen hand willen zetten. Ik ben een lange tijd een zoekende ziel geweest als het gaat over het juiste instrument. Ik ben dus nogal wat tegen gekomen.
Over welke instrumenten heb je het dan?
Strijkinstrumenten, tokkelinstrumenten. Doedelzak heb ik ook veel gespeeld. Daar draaide ik een nieuwe blaaspijp voor en de rieten sneed ik zelf. Ik verbeterde mijn instrumenten altijd zelf. Als je muzikant bent weet je als geen ander wat je wilt van je instrument. Het gaat vaak om het afstellen. Snaarhoogtes veranderen, kammetjes snijden, nutjes veranderen, rieten snijden, halzen aanpassen. Dat soort dingen. Soms ook repareren.
Welke instrumenten heb je onder andere zelf gebouwd?
Een gitaar-bouzouki en een mandola.
Het begon met het opknappen van een waldzither. Dat was een oud ding dat uit elkaar lag. Het achterblad was er af en de hals was getordeerd. Het ding was klaar voor de vuilnisbak. Ik kreeg hem van Rens van der Zalm. Ik heb in de werkplaats van Willem Simon, een bevriend gitaarbouwer, samen met hem de waldzither opgeknapt. In elkaar gezet. Een nieuwe hals gemaakt. Het ding kaal gemaakt en opnieuw gekleurd en gelakt.
Toen bleek het ding een topper. Vanaf dat moment heeft het ding al bijna acht jaar trouwe dienst bewezen tijdens de verschillende Berini tournee`s die ik gedaan heb.
En hoe ging je toen verder?
Ik had een goedkope gitaar die omgebouwd was tot bouzouki, maar die voldeed niet.
Toen besloot ik er zelf een te bouwen.
Maar waarom heb je gekozen voor de gitaarvorm?
Omdat het lekker beet houdt. De balans is beter in vergelijk met een gewone bouzouki. Ik heb gekozen voor een Martin 00 model. Dat is qua formaat goed hanteerbaar.
Ik wilde ook wat meer laag midden in de toon in plaats van hoog midden. Dat is fijn voor begeleidings partijen.
De klank benadert de twaalfsnarige gitaar maar de stemming zorgt voor een ander timbre.
Een gewone bouzouki heeft meer midden hoog. Een meer penetranter en rauwer geluid.
Hoe ging het bouwen zelf?
Gestaag. Je moet precies zijn, veel geduld en een lange adem hebben. Dat wel.
Ik had flink de smaak te pakken. Dit was een flattop instrument. Nu wilde ik ook een archtop instrument bouwen. Een flattop heeft een vlak bovenblad. Een archtop een gestoken /gewelfd bovenblad. Ik was op zoek naar een mandola Gibson stijl. Wat ik tegen kwam was of niet goed, of te duur. Het leek me wel een uitdaging om weer een eigen instrument te maken. Omdat het welven van bladen, boven en onderblad, zo`n ander verhaal is dan gitaarbouw.
Dit omdat die bouzouki natuurlijk eigenlijk een soort gitaar was.
Ik ben natuurlijk niet vanuit nul begonnen met verzinnen. Ik heb een tijdje de mandola van Andy Irvine in huis gehad. Ik ken Andy via Rens. Hij speelt met Andy in onder andere Mozaik. Ik heb Andy gevraagd of ik een tijdje zijn mandola mocht lenen en hij stuurde hem toe. Die hebben we niet letterlijk nagebouwd, maar wel als uitgangspunt gebruikt qua maten.
Je hebt het over we. Wie bedoel je?
Willem Simon. Hij is gitaarbouwer zoals ik al vertelde. We besloten samen een mandola te bouwen. Ik bouwde hem voor mijzelf en Willem bouwde er een voor Rens. Op de foto`s zie je er daarom soms twee.
Kun je vertellen hoe het bouwen verliep.
Ik kwam een hoop interessante problemen tegen. Verbindingen, inleg bij het roset, kleuren en het lakken. Ik heb bijna alles met de hand gedaan. Ook dit instrument heb ik twee seizoenen meegenomen op tournee. En weer een topper!
Ga je in de toekomst nog andere instrumenten bouwen?
Een archtop gitaar-bouzouki staat nog op mijn verlanglijstje. Maar de factor tijd is vaak het grootste probleem.
Zou je ook voor andere mensen willen bouwen?
Nee. Dan zou ik voor een heel ander vak moeten kiezen. Ik heb nu in de werkplaats van Willem Simon gebouwd want mijn werkplaats is daar niet op ingericht. Daar heb je heel ander gereedschap voor nodig. Mijn werkplaats is ingericht speciaal voor het beharen van strijkstokken en het uitvoeren van kleine reparaties .
En zo zijn we weer rond en terug in jouw werkplaats bij de Strijkstokbeharingen .
Interview door Marjolein Meijers
22 Juni 2006
